Vlaams Congres
van Leraars Wetenschappen





Workshops

Algemeen

Biologie

Chemie

Fysica

Aardrijkskunde

Workshops Algemeen

Een massa digitaal opmeten, die waarde visualiseren met een microcomputer (micro:bit) = computationeel denken
  • Code: A1
  • Omschrijving:
    Deze workshop duurt 2 uur.

    Met een drukgevoelige weerstand (piëzo-elektrisch) kunnen we een massa meten / voorstellen tussen 100 g en 1 kg.
    Met een weerstandsdeling creëren we een spanning tussen 0 en 3 volt.
    Met een Analoog / Digitaal convertor zetten we deze spanning om in een 10-bit digitale waarde.
    Met een micro:bit (microcontroller) maken we deze waarde zichtbaar op het 25 led display.
    Het gaat hier dus over weerstanden > spanning > digitaal omzetten > met een micro computer werken > programmeren (computationeel denken) > visualiseren > ijken
    Een micro:bit is de kleinste microcontroller met veel mogelijkheden, laagdrempelig, goedkoop, keuze uit 3 programmeertalen (Scratch, JavaScript, Python), sensoren, interfaces…
    Iedere deelnemer (of per 2) beschikt over zo’n drukgevoelige weerstand en een micro:bit. De verbinding met de micro:bit moet uitgevoerd worden en je zal ter plaatse een programma schrijven om de massa te visualiseren.
    Dit is een praktische doe-workshop.
  • Verantwoordelijke: Rik Hostyn
  • Duur: 2.00 u.
  • Doelgroep: iedereen; ASO, TSO
  • Maximum aantal deelnemers: 30
  • Gaat door om: 10:00-12:00
Galileo Galilei en 400 jaar Il saggiatore (De keurmeester)
  • Code: A2
  • Omschrijving:

    Galileo Galilei (1564-1642) komt regelmatig ter sprake in de lessen wetenschappen. Bijvoorbeeld bij de bespreking van de valwet, de traagheidswet, de verdediging van het copernicaanse wereldbeeld en zijn daaropvolgende veroordeling door de Roomse kerk.
    De Italiaanse fysicus schreef boeken die de wetenschapsbeoefening grondig hebben veranderd, waaronder de Dialogo (1632) die tot zijn veroordeling heeft geleid en de Discorsi (1638) die als eerste fysicahandboek wordt beschouwd.
    Dit jaar wordt 400 jaar Il saggiatore (De keurmeester) gevierd. Dit is een mooie gelegenheid om Galileo’s minder gekende werk in context te plaatsen en de inhoud ervan te bespreken. Hierbij worden thema’s als de mathematisering van de natuur, het concept van lichaam en Galileo’s visie op de eigenschappen van voorwerpen toegelicht. Er wordt ook een verband gelegd met zijn veroordeling.
    De deelnemers krijgen een bundel/presentatie waarmee ze aan de slag kunnen gaan om samen met hun leerlingen de fysica in een historisch/filosofische context te plaatsen.
  • Verantwoordelijke: Filip Buyse
  • Duur: 1.00 u.
  • Doelgroep: 2de graad, 3de graad; ASO, TSO
  • Maximum aantal deelnemers: 40
  • Gaat door om: 11:15-12:15, 15:15-16:15
Experimenteer met zonne-energie: werken met Brightbox en multimeter
  • Code: A3
  • Omschrijving:

    Stroom kan je ook opwekken met zonne-energie! Laat zo een motor bewegen, leer werken met een multimeter aan de hand van een praktische Brightbox.
  • Verantwoordelijke: Matthias Stroobants
  • Duur: 1.00 u.
  • Doelgroep: 1ste graad; A-stroom
  • Maximum aantal deelnemers: 25
  • Gaat door om: 13:45-14:45
STEM-concepten, hoe begin je eraan? (Volzet)
  • Code: A4
  • Omschrijving:

    De STEM-concepten werden als overkoepelende concepten opgenomen in de eindtermen voor de tweede en derde graad in alle richtingen.

    Wat zijn die STEM-concepten? Wat doe je ermee? Hoe breng je die in de klas? Na deze workshop met interactieve opdrachten heb je heel wat inspiratie om met je studenten aan de slag te gaan met de STEM-concepten.
  • Verantwoordelijke: Marie-Paule Buyse
  • Duur: 1.00 u.
  • Doelgroep: 2de graad, 3de graad; ASO, TSO, BSO
  • Maximum aantal deelnemers: 25
  • Gaat door om: 9:45-10:45 (Volzet), 13:45-14:45 (Volzet)
Breng STEM in je lab. Physical computing met micro:bit
  • Code: A5
  • Omschrijving:

    Daag leerlingen uit om creatief problemen aan te pakken om zo wetenschappelijke concepten te onderzoeken en te leren begrijpen. De combinatie van programmeren in Python en een BBC micro:bit maakt het eenvoudig om physical computing in je lab te brengen en leerlingen te laten interageren met de digitale wereld. Meer dan ooit is het nodig dat leerlingen inzicht krijgen in de hen omringende digitale wereld om er optimaal in te functioneren.

    Aan de hand van concrete voorbeelden – van het aansturen van leds en elektrische schakelingen tot het creëren van meetsystemen – introduceren we de mogelijkheden van een micro:bit en hoe physical computing interdisciplinaire bruggen bouwt.
  • Verantwoordelijke: Koen Stulens
  • Duur: 1.00 u.
  • Doelgroep: 2de graad, 3de graad; ASO, TSO
  • Maximum aantal deelnemers: 20
  • Gaat door om: 11:15-12:15, 15:15-16:15
Zinvol gebruik van Arduino in wetenschappelijke experimenten (Volzet)
  • Code: A6
  • Omschrijving:

    Aan de hand van een zestal opstellingen demonstreren we het nut van het gebruik van Arduino in wetenschappelijke projecten.
    Je zal leren hoe je je wetenschapslessen kan verrijken met een aantal STEM-projecten die door leerlingen zelf kunnen worden uitgewerkt.

    We starten met vier STEM-projecten die voor VAN IN (4e jaar GENIE Fysica) werden uitgewerkt: Serre (thermodynamica), Wagentje (eenparig rechtlijnige beweging), Val-alarm (versnelling) en Fietscomputer (eenparig cirkelvormige beweging). Daarna behandelen we ook nog een zelfgemaakte spectrofotometer en een apparaat dat de luchtkwaliteit monitort.

    Voorkennis Arduino is niet nodig. Je zal merken dat het uitgewerkte lesmateriaal laagdrempelig is zodat iedereen er nadien mee aan de slag kan.
  • Verantwoordelijke: Bart Huyskens
  • Duur: 1.00 u.
  • Doelgroep: 2de graad, 3de graad; ASO, TSO
  • Maximum aantal deelnemers: 30
  • Gaat door om: 9:45-10:45 (Volzet), 13:45-14:45 (Volzet)
Door de ruimte naar Mars: bepaal de juiste baan, snelheid en versnelling bij raketlancering
  • Code: A7
  • Omschrijving:

    Mars, het lijkt wel of alle ruimtevaartorganisaties hun pijlen tegenwoordig op deze buurplaneet gericht hebben. Verhalen van succesvolle lanceringen wisselen af met mislukte pogingen. En dan is er nog een zekere E. Musk die beweert om binnen enkele jaren de eerste mensen op Mars te laten landen.
    Tijdens dit STEM-project gaan we na welke uitdagingen we moeten overwinnen om een succesvolle lancering naar Mars te bekomen. Denk daarbij aan de route die afgelegd dient te worden en of we op eender welk moment naar Mars kunnen vertrekken. Evengoed bekijken we wat erbij komt kijken om een raket een stabiele vlucht te laten uitvoeren en wat de meest aerodynamische vorm is. De leerlingen gaan zelf methodes moeten bedenken om de hoogte, snelheid en de versnelling van hun raket te kunnen achterhalen.
  • Verantwoordelijke: Tim Louagie
  • Duur: 1.00 u.
  • Doelgroep: 2de graad; ASO
  • Maximum aantal deelnemers: 25
  • Gaat door om: 9:45-10:45
Het effect van klimaatverandering in een stad: bodemdoorlaatbaarheid en neerslag meten met de micro:bit
  • Code: A8
  • Omschrijving:

    Het weer lijkt alsmaar extremer te worden. Zo kampen we steeds meer met langdurige droogte en hevige regenval. Vooral steden blijken gevoelig voor dit probleem.
    In dit STEM-project gaan we in op het verschijnsel van 'urban flooding' of stedelijke wateroverlast. We gaan na welke de bijdrage is van de intensiteit van de regenbuien bij wateroverlast en bekijken ook de infiltratie-eigenschappen van de bodem.
    We leren hoe we deze eigenschappen kunnen meten en welke meettoestellen we hiervoor kunnen bouwen. We doen zelf regenmetingen en automatiseren deze metingen met de micro:bit. Tot slot denken we na over mogelijke oplossingen voor het wateroverlastprobleem.
  • Verantwoordelijke: Tim Louagie
  • Duur: 1.00 u.
  • Doelgroep: 1ste graad; A-stroom
  • Maximum aantal deelnemers: 20
  • Gaat door om: 15:15-16:15
Controverse in de wetenschapsles (herhaling 2022)
  • Code: A9
  • Omschrijving:

    Hoe reageer je op een antivaxer in de klas? Hoe ga je om met een leerling die de klimaatopwarming ontkent? Hoe reageer je op de overtuiging dat technologie alle problemen van de mens zal oplossen?
    De wetenschapsklas is steeds vaker een arena voor botsende opvattingen en wereldbeelden. Internationale studies geven aan dat het aansnijden van dit soort gevoelige en maatschappelijke thema’s in de wetenschapsles de openheid en motivatie van leerlingen voor wetenschappen vergroot. Maar inspelen op dit soort thema’s zonder confrontatie op te wekken ligt niet altijd voor de hand.

    In deze workshop reiken we u handvaten aan om in te spelen op gevoelige thema’s. Aan de hand van concrete voorbeelden reiken we concrete tips aan om confrontatie te vermijden en reflectie aan te zwengelen. We bieden leermateriaal bruikbaar in de klas om heikele thema’s te ontmijnen en de motivatie van jongeren voor wetenschap aan te zwengelen.
  • Verantwoordelijke: Veerle Verschoren
  • Duur: 1.00 u.
  • Doelgroep: iedereen
  • Maximum aantal deelnemers: 20
  • Gaat door om: 9:45-10:45, 11:15-12:15
Hoe zet je in op kritisch denken over wetenschap? (herhaling 2022)
  • Code: A10
  • Omschrijving:

    Hoe werkt wetenschap? Wat doet een wetenschapper? Denken over wetenschap is uitdagend.
    Er leven bij leerlingen vele misvattingen over wetenschappen bijvoorbeeld “Omdat er onenigheid is tussen wetenschappers omtrent de evolutietheorie, is deze verkeerd”, “Het is koud vandaag – hoe zit dat nu met die opwarming van de aarde?” of “Big Pharma houdt mensen ziek om meer medicijnen te verkopen.”
    Aandacht voor Nature of Science (NoS) laat toe deze misvattingen aan te pakken en het kritisch denken over wetenschap te stimuleren bij jongeren. Nature of Science gaat over de wijze waarop wetenschappers tot betrouwbare wetenschappelijke uitspraken komen. Belangrijk is dat je als leraar expliciet inzoomt op wat wetenschap is en hoe een wetenschapper te werk gaat.
    Expliciete reflectie kan worden opgewekt via een dialogische aanpak. Deze aanpak richt zich op het stellen van vragen. Grote vragen over wetenschap kunnen leerlingen uitdagen om eerdere overtuigingen in vraag te stellen.

    In deze workshop reiken we u handvaten aan om Nature of Science te betrekken in de klaspraktijk. In de klas kan het domein van NoS op zichzelf staan als leerinhoud of kan het samen met andere domeinen geïntegreerd aangebracht worden.
  • Verantwoordelijke: Laura Vervacke
  • Duur: 1.00 u.
  • Doelgroep: 1ste graad, 2de graad
  • Maximum aantal deelnemers: 20
  • Gaat door om: 9:45-10:45, 11:15-12:15
Ingenieu(r)ze STEM-projecten voor secundair onderwijs (InnovationLab)
  • Code: A11
  • Omschrijving:

    Katapult, Ooggestuurde Interface, Waterzuivering en Energieopslag ...
    Met de projecten van InnovationLab kun je inspelen op een maatschappelijke uitdaging en een unieke mix maken van wetenschappelijke disciplines. Bekijk ze hier

    InnovationLab biedt volledig uitgewerkte STEM-projecten aan die kunnen uitgevoerd worden op de eigen school, door de eigen leerkrachten. We hebben verschillende projecten ter beschikking die elk inspelen op een maatschappelijke uitdaging en een unieke mix maken van wetenschappelijke disciplines.
    We richten ons tot alle leerlingen uit de wetenschappelijke richtingen van de tweede en derde graad secundair onderwijs (ASO & TSO) die gemotiveerd zijn om mee de toekomst vorm te geven. Kortom voor ingenieurs en wetenschappers in wording!
    Leerlingen leggen de link tussen het aanpakken van de maatschappelijke uitdagingen van de toekomst en de leerstof die ze zien op school. En ze zien dat een probleem enkel kan opgelost worden als verschillende disciplines vakoverschrijdend gecombineerd worden.
    De modules zijn volledig uitgewerkt en worden aangeboden als bijscholingsdagen aan de KU Leuven waarbij de leerkrachten eerst zelf aan de slag kunnen.
  • Verantwoordelijke: Anneke de Cocq
  • Duur: 1.00 u.
  • Doelgroep: 2de graad, 3de graad; ASO, TSO
  • Maximum aantal deelnemers: 25
  • Gaat door om: 11:15-12:15, 15:15-16:15 (Volzet)
De (digitale) escape room: een krachtige onderwijstool
  • Code: A12
  • Omschrijving:

    Een gezellig samenzijn onder vrienden heeft een onverwachte wending. 20 minuten. Dat is exact de tijd die je krijgt om te achterhalen wat er aan de hand is.
    In deze korte digitale escape room zullen geografische en wetenschappelijke puzzels jou hierbij kunnen helpen. De workshop is geschikt voor leerkrachten van alle graden en finaliteiten. In deze sessie zal ook de didactische meerwaarde van een escape room binnen een klascontext besproken worden.
  • Verantwoordelijke: Tomas Mertens
  • Duur: 1.00 u.
  • Doelgroep: iedereen
  • Maximum aantal deelnemers: 25
  • Gaat door om: 11:15-12:15, 15:15-16:15 (Volzet)
Ruimteweer: ioniserende straling en effecten op technologie en mens in de ruimte
  • Code: A13
  • Omschrijving:

    De workshop behandelt het thema ruimteweer met een focus op ioniserende straling en effecten op technologie en mens in de ruimte.
    Als inleiding bekijken we een aantal voorbeelden van waargenomen effecten van ruimteweer op satellieten en het dagelijks leven. Verder worden de verschillende typen ruimtestraling geïntroduceerd tesamen met een aantal belangrijke begrippen uit de ruimtevaart zoals shielding, stralingsdosis, single event upsets aan de hand van een aantal oefeningen die kunnen uitgevoerd worden met behulp van de software tool “SPENVIS (SPace ENVironment Information System)”. Deze tool werd ontwikkeld aan het Koninklijk Belgisch Instituut voor Ruimte Aeronomie (BIRA) in opdracht van ESA, initieel ter ondersteuning van ruimtevaartingenieurs maar wordt heden ten dage ook gebruikt voor educatieve doeleinden aan universiteiten en technische hogescholen. SPENVIS is publiek toegankelijk (https://spenvis.oma.be) en vrij te gebruiken na registratie.

    Al het materiaal van deze workshop is ontwikkeld en uitgewerkt binnen het kader van het ESERO project. De inhoud sluit het best aan bij de lessen fysica en fysische aardrijkskunde.
  • Verantwoordelijke: Erwin De Donder
  • Duur: 1.00 u.
  • Doelgroep: 3de graad; ASO
  • Maximum aantal deelnemers: 20
  • Gaat door om: 9:45-10:45, 13:45-14:45
Radioactiviteit en straling: tussen angst en hoop
  • Code: A14
  • Omschrijving:

    Iedereen heeft intuïtief een gevoel bij radioactiviteit en de straling die het afgeeft. Vaak is dat hetzelfde gevoel als mensen bij spinnen hebben: Eng! Gevaar!
    Maar klopt dat wel? Wat zegt de wetenschap ervan?

    Dr. Lars Roobol (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Nederland) neemt u mee op een interactieve ontdekkingstocht naar de wetenschap en het gevoel omtrent radioactiviteit en straling waar de volgende vraag beantwoord wordt: “Wat is gevaarlijker? De straling, of de ANGST voor straling?”
    Trefwoorden: risico, straling, kernenergie, kernafval, risico perceptie
  • Verantwoordelijke: Lars Roobol
  • Duur: 1.00 u.
  • Doelgroep: iedereen; ASO, TSO
  • Maximum aantal deelnemers: 25
  • Gaat door om: 11:15-12:15, 15:15-16:15